historia

"Dzielnica Wesoła"?

Wesoła od średniowiecza zwana była przedmieściem św. Mikołaja, usytuowanym za bramą Mikołajską. Na tym terenie już w XIII w. wzniesiono kościół św. Mikołaja, wokół którego powstała jedna z najstarszych osad na terenie obecnego Krakowa. Znajdujący się na przedmieściach kościół był wielokrotnie niszczony: romański, gotycki, a przetrwał dopiero barokowy z XVII w. kilkakrotnie restaurowany. Obok kościoła znajduje się tzw. latarnia zmarłych, jedyna tego typu zachowana w Krakowie. Na to miejsce została przeniesiona z placu Słowiańskiego, po zburzeniu kościoła i szpitala św. Walentego, gdzie stała ostrzegając przed zaraźliwą chorobą. Przedmieście rozwijało się prężnie w XIV i XV w., gdzie powstawały: młyny, folusze, rzeźnia miejska, topnie łoju, stajnie miejskie i odbywały się targi bydła. Od XVI w. znajdowały się tu liczne grunty i ogrody należące do szlachty, duchowieństwa i mieszczaństwa krakowskiego, a z czasem wyodrębniły się jurydyki: Brzeg Miejski, Wesoła, Lubicz, probostwo św. Mikołaja, grunty Arcybractwa Miłosierdzia, Szpitala św. Ducha, Angielskie, Strzelnica. Na przedmieściach osadzono zakon Karmelitów Bosych, dla których wybudowano klasztor i kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (istniejące do dziś). Natomiast w XVIII w. w okolicy osiedliły się Karmelitanki Bose, dla których kanclerz wielki koronny J. Szembek ufundował klasztor i kościół św. Teresy i Jana od Krzyża. Na tym terenie swoje grunty posiadali też Jezuici, które po kasacie zakonu przejęła Akademia Krakowska. W XVIII w. założono Ogród Botaniczny, na przełomie XIX i XX w. cały kompleks klinik uniwersyteckich (obecna ulica Kopernika do Grzegórzeckiej). Jednak Jezuici po reaktywacji zakonu powrócili na te tereny i do dzisiaj rezydują przy kościele Najświętszego Serca Jezusowego, wybudowanego w latach 1909-21 (wg proj. Franciszka Mączyńskiego). Przy parafii powstało seminarium, a obecnie działa też Wyższa Szkoła (Collegium Ignatianum), wydawnictwo, księgarnia. Na gruntach zakupionych przez prymasa M. Poniatowskiego powstał szpital św. Łazarza. Jurydyka Wesoła została zatwierdzona aktem lokacji w 1642 r. przez króla Władysława IV dla K. Zamoyskiej. Stanowiła organizm niezależny posiadający urząd wójtowsko-ławniczy. Na jej terenie znajdowały się liczne dworki i ogrody. Graniczyła z jurydyka Strzelnica, gdzie od średniowiecza mieszczanie krakowscy trenowali strzelanie pod nadzorem Bractwa Kurkowego. Organizacja przygotowująca obronę miasta i dbająca o mury miejskie, właśnie obok nich przy bramie Mikołajskiej miała swoją siedzibę, która uległa pożarowi w czasie Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 r. Po III rozbiorze Polski bractwo zostało rozwiązane przez Austriaków, ale odrodziło się w okresie Wolnego Miasta Krakowa. W 1837 r. bracia zakupili na Wesołej ogród zw. Steinkellerowskim, gdzie wybudowano nową siedzibę - neogotycki pałacyk i strzelnicę. Od tego momentu ogród zwany jest Strzeleckim (obecnie ma charakter parku miejskiego). Od czasu rozebrania murów na początku XIX w. bractwo nie mogło spełniać podstawowego zadania - ich obrony. Odrodzona organizacja zmieniła statut, według którego zachowuje tradycje strzeleckie (poprzez organizację konkursów strzeleckich) i patriotyczne (pojawia się strój polski jako strój reprezentacyjny). Na takich zasadach Towarzystwo Strzeleckie "Bractwo Kurkowe" w Krakowie działa do dziś. Obecnie jako jedyna tego typu organizacja ma w oryginalnej siedzibie "Celestacie" muzeum prezentujące jej dzieje i pamiątki (jako Oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa), gdzie nadal odbywają się uroczystości brackie. Przy ul. Lubicz w latach 50-tych powstał biurowiec gmach "Nafty" (wg proj. W. Minnicha), przed którym ustawiono popiersie prekursora przemysłu naftowego Ignacego Łukasiewicza (autorstwa W. Kandefera). Przedmieście Wesoła zostało włączone do Krakowa w 1800 r., ale dopiero od 1859 do 1954 r. stanowiła samodzielną VI dzielnicę katastralną. (Za: bip.krakow.pl)

Mapa pochodzi z 1891r. i została zaczerpnięta z: J. Rostafiński, Kraków pod względem lekarsko-przyrodniczym, Kraków 1900.